Homeताज्या बातम्यासंपादकीय

‘प्लास्टिक’चा भस्मासूर !

भारतासारख्या देशात प्लास्टिकचा भस्मासूर अनेकांच्या मानगुटीवर घट्ट बसतांना दिसून येत आहे. खरंतर भारतात प्रचंड अशी म्हणजे 145 कोटी लोकसंख्या जीवन ज

रशिया-युक्रेन युद्धाची वर्षपूर्ती
संसदेचा आखाडा
एकच घर अनेक पक्ष !

भारतासारख्या देशात प्लास्टिकचा भस्मासूर अनेकांच्या मानगुटीवर घट्ट बसतांना दिसून येत आहे. खरंतर भारतात प्रचंड अशी म्हणजे 145 कोटी लोकसंख्या जीवन जगत आहे. या एवढ्या मोठ्या संख्येचा विचार केल्यास आजही यांच्यासमोर आपले जीवन जगण्यासाठी पुरेशा सोयी-सुविधा उपलब्ध नाही. त्यांना दोन वेळच्या जेवणाची भ्रांत आहे. अशावेळी भारतामध्ये शाश्‍वत विकास साधणे महत्वाचे आव्हान आहे. खरंतर शाश्‍वत विकासाचे ध्येय गाठण्यासाठी आधी दरडोई उत्पन्न वाढवण्याची गरज आहे, त्यासाठी प्रत्येकाला रोजगार मिळाला पाहिजे, आणि त्याला आपल्या मूलभूत सोयी-सुविधा पूर्ण करता आल्या पाहिजे, तरच प्लास्टिक प्रदूषण रोखता येईल. आजमितीस भारतात दरवर्षी 93 कोटी टन इतका प्लास्टिक कचरा निर्माण होतो, जो एक नवा विक्रम आहे. खरंतर या विक्रमाला ब्रेक करणे आपल्या हातात आहे, मात्र ती इच्छाशक्ती आपल्यात दिसून येत नाही. परिणामी हा प्लास्टिकचा भस्मासूर आपल्यासमोरील सर्वात मोठे आव्हान असल्याचे दिसून येत आहे.
नुकतीच दक्षिण कोरियामध्ये बुसानमध्ये प्लास्टिक प्रदूषण निर्मूलनाच्या मुद्दयावर तब्बल 170 देशांची एक परिषद पार पडली. पाचवी इंटरगव्हर्नमेंटल निगोशिएटिंग कमिटी अर्थात आयएनसी या समितीतर्फे चर्चा होवून प्लास्टिक रोखण्याबाबत एक जागतिक करार होणार होता. मात्र हा करार अस्तित्वात येवू शकला नाही. त्याचे प्रमुख कारण म्हणजे प्लास्टिक प्रदूषण रोखण्याबाबतची उदासीनताचा यातून दिसून येते. खरंतर आगामी काही दशकांत तापमान वाढ रोखणे आणि प्रदूषण कमी करणे या गंभीर समस्या बनणार आहेत. त्यामुळे त्या गंभीर बनण्यापूर्वीच त्याचा अभ्यास करून त्यावर उपापययोजना करणे आवश्यक आहेत, अन्यथा या सर्वात मोठ्या समस्या आपल्या समोर असतील, यात शंका नाही. प्लास्टिकपासून होणारे प्रदूषण, त्यापासून मानवी जीवनाचे आरोग्य धोक्यात येत असल्याचे दिसून येत आहे. खरंतर महाराष्ट्र राज्यात प्लास्टिक पिशव्या बंदी करण्यात आली, तरीदेखील अनेक दुकानावर खुलेआम या पिशव्यांचा वापर होतो. त्यामुळे प्लास्टिक बंदी ही कागदावरच ठरते. जगाचा विचार केल्यास जगातील सर्वाधिक म्हणजे तब्बल एक पंचमांश प्लास्टिकचा कचरा भारतात निर्माण होतो. याबाबतीत नायजेरिया दुसर्‍या तर इंडोनेशिया तिसर्‍या स्थानी आहे. नेचर या नियतकालिकात काही महिन्यापूर्वी प्रकाशित झालेल्या अहवालातील ही आकडेवारी आपल्या डोळ्यात झणझणीत अंजन घालते. खरंतर या अहवालानुसार 0.12 किलो इतका कचारा भारतातील प्रत्येक व्यक्ती दरदिवशी तयार करतो. भारतीयांची लोकसंख्या 145 कोटींच्या घरात असल्यामुळे या कचर्‍याचा आकडा आणि आलेख वाढताच आहे. खरंतर प्लास्टिक नष्ट करता येत नाही, तो जाळून टाकायचे म्हटले तरी प्रदूषण होणारच, त्यामुळे प्लास्टिकचे मोठे दुष्परिणाम असतांना देखील आपण त्याकडे दुर्लक्ष करतांना दिसून येत आहे. आजमितीस प्लास्टिक हा मानवी जीवनाचा अविभाज्य भाग झाला आहे. प्लास्टिकशिवाय मानवी मनुष्य जीवन जगूच शकत नाही. पाण्याच्या बाटलीपासून ते रोजच्या जगण्यातील बहुतांश वस्तू या प्लास्टिकपासून बनलेल्या आहे. सकाळी उठल्यानंतर आपण जो ब्रश वापरतो, जी पेस्ट वापरतो, या सर्व बाबी प्लास्टिकच्या बनलेल्या आहेत. तर रात्री झोपेपर्यंत ज्या बाबी आपण वापरतो, त्यातील बहुतांश भाग प्लास्टिकचा आहे. त्यामुळे प्लास्टिकला पर्याय शोधण्याची खरी गरज आहे. प्लास्टिकचे विघटन होत नसल्यामुळे तसेच त्यासाठी शेकडो वर्ष लागत असल्यामुळे प्लास्टिक ही पर्यावरणविषयक गंभीर समस्या बनली आहे. त्यामुळे निसर्गाची मोठी हानी होतांना दिसून येत आहे. जगातील एकूण प्लास्टिक कचर्‍याचा विचार करता 69 टक्के कचर्‍याच्या निर्मितीसाठी 20 टक्के देश जबाबदार आहेत. 20 पैकी 4 देश कमी उत्पन्न गटातील आहेत. 9 देश निम्न मध्यम उत्पन्न गटातील, 7 देश उच्च मध्यम उत्पन्न गटातील आहेत. उच्च उत्पन्न गटातील देशही मोठ्या प्रमाणात प्लास्टिकच्या कचर्‍याची निर्मिती करतात. परंतु यातील एकही देश प्लास्टिकचे प्रदूषण करणार्‍या देशांच्या यादीत नाही, हे विशेष. त्यामुळे भारतातील प्लास्टिक कमी करण्यासाठी आपल्याला शाश्‍वत जीवनमार्गाचा अवलंब करावा लागणार आहे. प्लास्टिकला पर्याय शोधावा लागणार आहे.

COMMENTS