भारत-जपान संबंध आणि शिंजो आबे

भारत-जपान द्विपक्षीय संबंधातील महत्वाचा दूवा म्हणून जपानचे माजी पंतप्रधान शिंजो आबे यांचा उल्लेख करता येईल. जपानच्या पंतप्रधान पदावर सर्वाधिक काळ राहिलेले पंतप्रधान म्हणून जसा शिंजा आबे यांचा उल्लेख करता येईल, त्याचप्रकारे भारत-जपान संबंध वृद्धीगंत करण्यामध्ये आबे यांचा महत्वाचा वाटा आहे. आबे हे कायम सुधारणावादी वारसा घेऊन जपानला एका नव्या उंचीवर नेण्यासाठी सातत्याने कटिबद्ध होते. त्यांनी आपल्या ह्यातीत जपानला कार्यमग्न आणि विविध क्षेत्रात स्वयंपूर्ण होण्यासाठी सातत्याने प्रयत्न केले. मात्र त्यांचा शेवट इतका दुःखद व्हावा, असे कुणालाही कधी वाटले नाही. जपानचे माजी पंतप्रधान शिंजो आबे यांना भाषण करत असताना गोळ्या घालण्यात आल्या. जखमी अवस्थेतील शिंजो आबे यांना त्वरीत रुग्णालयात नेण्यात आलं. पण तो पर्यंत उशीर झाला होता. उपचार सुरु असतानाच त्यांची प्राणज्योत मालवली.
आबे यांची जपानच्या पंतप्रधान पदावरील कामगिरी दैदिप्यमान अशीच राहिली. भारतासाठी आबे हे जपानचे खास नेते राहतील. भारताबद्दलची त्यांची आवड आणि भारत-जपान संबंधांबद्दलची त्यांची दृष्टी ही त्यांच्या इंडो-पॅसिफिकच्या दृष्टीकोनात केंद्रस्थानी आहे. आपल्या पहिल्या कार्यकाळात भारताला भेट दिल्यानंतर, तीन वेळा भारताला भेट देणारे पहिले जपानी पंतप्रधान बनून त्यांनी द्विपक्षीय संबंधांना नवीन गती दिली. आबे यांनी असे काहीतरी करण्याचा प्रयत्न केला ज्याला जपानी पुराणमतवादी नेतृत्वाने त्यांच्यासमोर स्पर्श करण्याचे धाडस केले नाही. त्यांनी स्थलांतर आणि लिंग धोरणे सुधारून जपानच्या कमी होत चाललेल्या कामगार शक्तीचा प्रश्‍न सोडवण्याचा प्रयत्न केला. महिलांना कामावर येण्यास मदत करण्याच्या प्रयत्नात, आबेच्या ‘महिलाशास्त्र’ ने महिलांना कामावर ठेवणार्‍या कंपन्यांना आणि सरकारी अनुदानीत डे-केअर सेंटर्सना बक्षीस देण्यासाठी प्राधान्य सरकार करार यांसारख्या खास तयार केलेल्या सरकारी धोरणांच्या मदतीने महिलांची नियुक्ती वाढवण्यासाठी कंपन्यांना दबाव आणला. . यामुळे जपानमधील महिलांसाठी रोजगाराची परिस्थिती पूर्णपणे बदलली नसावी, परंतु यामुळे जपानी कॉर्पोरेट क्षेत्राला त्याच्या खोलवर रुजलेल्या पूर्वाग्रहांचा सामना करण्यास भाग पाडले. 28 ऑगस्ट 2020 रोजी पंतप्रधानपदाचा राजीनामा देताना, आबे यांनी जपानच्या लोकांची माफी मागितली माझ्या पदाचा कार्यकाळ एक वर्ष शिल्लक असताना, आणि कोरोनाव्हायरसच्या संकटांमध्ये, विविध धोरणे अद्याप अंमलात आणण्याच्या प्रक्रियेत असताना माझे पद सोडल्याबद्दल. अबे सार्वजनिक जीवनातून बाहेर पडले ज्याने त्यांना सहा निवडणूक स्पर्धा जिंकताना पाहिले. 2007 मध्ये पंतप्रधान म्हणून त्यांच्या पहिल्या कार्यकाळाचा राजीनामा दिल्यानंतर, त्यांना डिसेंबर 2012 मध्ये दुर्मिळ दुसरी टर्म मिळाली आणि 2014 आणि 2017 मध्ये ते पुन्हा निवडून आले, ज्यामुळे ते आतुरतेने शोधत असलेल्या राष्ट्राला स्थिरता देण्यास सक्षम झाले. या देशांतर्गत बदलामुळे आबेच्या जपानला अधिक मजबूत प्रादेशिक आणि जागतिक प्रतिबद्धता मिळू शकली. ट्रम्प प्रशासनाच्या आपल्या मित्रपक्षांबद्दलच्या व्यवहाराच्या दृष्टिकोनातून आव्हानांना तोंड देत असतानाही, आबे यांनी यूएस-जपान संबंध एकसमान ठेवण्यास व्यवस्थापित केले. जागतिक सुरक्षा आर्किटेक्चरमध्ये जपानची भूमिका अशा टप्प्यावर विकसित झाली आहे जिथे युनायटेड किंगडम, युनायटेड स्टेट्स, ऑस्ट्रेलिया, न्यूझीलंड आणि कॅनडा यांच्यातील फाइव्ह आयज इंटेलिजन्स भागीदारीमध्ये सामील होण्याबद्दल चर्चा सुरू आहे. मात्र या सर्व देशांसोबत चांगले संबंध असतांनाच, चीन मात्र आबे यांचा कायमच त्यांच्याशी शत्रुत्वाच्या भावनेने पाहत होता. आणि त्यांच्या मृत्यूनंतर देखील चीनमधील सोशल मीडियावर आनंद साजरा करण्यात आला. अनेकांनी त्यांच्या अवस्थेची खिल्ली उडवली. शिवाय लवकरात लवकर त्यांचा मृत्यू व्हावा यासाठी ते देवाकडे प्रार्थना करू लागले. या सोशल मीडियावरील या थक्क करणार्‍या मेसेजचे फोटो इंटरनेटवर सध्या व्हायरल होत आहेत.