‘जानव्या’चा असाही एक वाद !

सध्याच्या काळात विज्ञाना-तंत्रज्ञानाचा वापर मोठ्या प्रमाणात वाढला आहे.  त्यातच प्रत्येक अभ्यासक्रमासाठी विद्यार्थ्यांकरिता कडक प्रवेश परीक्षेतून मार्ग पुढे जातो. देशातील वैद्यकीय अभ्यासक्रम असो, अभियांत्रिकी किंवा तंत्रज्ञान क्षेत्रातील अभ्यासक्रम असो, या सर्व क्षेत्रात आता प्रवेश परीक्षा दिल्याशिवाय पुढचा मार्ग मोकळा होत नाही. कारण, देशात गुणवत्ताधारित विद्यार्थ्यांची संख्या मोठ्या प्रमाणात वाढली आहे. त्यातच तंत्रज्ञानाचे आधुनिकीकरण झाल्यामुळे, अगदी छोट्या-छोट्या वस्तूंमधून कॉपी प्रकरण करण्याचा संभाव्य धोका असतो; त्यामुळे, वैद्यकीय प्रवेश परीक्षांच्यासाठी घेतली जाणारी ‘नीट'(NEET)या परीक्षेत देखील परीक्षापूर्वी परीक्षा केंद्रावर उमेदवारांची कडक तपासणी केली जाते. या तपासणीत मुलींना आणि विद्यार्थ्यांनाही त्यांच्या अंगावर असणाऱ्या अनेक गोष्टी त्यांना काढून ठेवावे लागतात. त्यातच, आता कर्नाटकातील कलबुर्गी येथे पुन्हा एक वाद उफाळला, ज्यामध्ये ब्राह्मण समाजाच्या उमेदवारांना त्यांच्या गळ्यातील जानवे काढून ठेवण्यासाठी सांगण्यात आले. यावरून वाद उभा राहिला. त्यामुळे, परीक्षा केंद्रावर स्थानिक ब्राह्मण समुदायाने मोठ्या प्रमाणात आंदोलन केलं आणि आपलं हे धार्मिक प्रतीक म्हणून ती बाब वगळण्यात यावी, अशी थेट मागणी केली. ब्राह्मण समाजाच्या सदस्यांनी रविवारी कर्नाटकातील कलबुर्गी येथील NEET परीक्षा केंद्राबाहेर निदर्शने केली, काही विद्यार्थ्यांना परीक्षेची परवानगी देण्यापूर्वी त्यांचा पवित्र धागा (जानवे) काढण्यास सांगितले गेले. रविवारी चाचणी घेण्याची परवानगी देण्यापूर्वी श्रीपाद पाटील नावाच्या उमेदवाराला परीक्षा हॉलमध्ये प्रवेश देण्याआधी सेंट मेरी स्कूल या नियुक्त परीक्षा केंद्रावर त्याचा पवित्र धागा काढून टाकण्यात आल्याने निषेधाची ठिणगी पडली. प्रत्युत्तर म्हणून, समाजातील सदस्यांचा मोठा गट घटनास्थळी जमा झाला, घोषणाबाजी करत  ठिय्या मांडला. आंदोलकांनी अधिकाऱ्यांवर धार्मिक भावनांचा अनादर केल्याचा आणि सरकारच्या स्वतःच्या मार्गदर्शक तत्त्वांची अंमलबजावणी करण्यात अपयशी ठरल्याचा आरोप केला. या घटनेनंतर राज्य सरकारने संबंधित अधिकाऱ्यांवर गुन्हा नोंदवला आणि अशा घटना रोखण्यासाठी नव्या सूचना दिल्या. तथापि, आंदोलकांनी दावा केला की रविवारी, अनेक ब्राह्मण उमेदवारांना पुन्हा एकतर जानवे काढण्यास सांगितले गेले किंवा केंद्रात प्रवेश करण्यापूर्वी त्यांचे पवित्र धागे कापले गेले.  १६ एप्रिलच्या सामाईक प्रवेश परीक्षेदरम्यान (सीईटी) दरम्यान देखील अशाच प्रकारचा वाद निर्माण झाला होता. जिथे ब्राह्मण उमेदवारांचे पवित्र धागे देखील काढून टाकण्यात आले होते. नॅशनल टेस्टिंग एजन्सी (एनटीए) द्वारे रविवारी देशभरात ‘नीट’ २०२५ चे आयोजन करण्यात आले होते, ज्यामध्ये हजारो इच्छुक वैद्यकीय विद्यार्थ्यांनी देशभरातील परीक्षा केंद्रांवर हजेरी लावली होती. दरवर्षी आयोजित केली जाणारी, परीक्षा भारतातील एमबीबीएस, बीडीएस आणि इतर पदवीपूर्व वैद्यकीय कार्यक्रमांसाठी प्रवेश निश्चित करते. लाखो विद्यार्थ्यांचा यात सहभाग असतो.  देशाच्या विविध भागांतील  वाढलेल्या सुरक्षा व्यवस्थेमुळे उमेदवार केंद्रांवर लवकर पोहोचल्याचे दिसून आले. ‘नीट’ २०२४ च्या विवादाच्या पार्श्वभूमीवर वाढीव सुरक्षा आली आहे; ज्यात प्रश्नपत्रिका फुटण्याचे आरोप, वाढलेले गुण आणि ग्रेस गुणांवरील कायदेशीर आव्हाने, निषेध आणि न्यायालयीन छाननी यांचा समावेश होता. परीक्षेच्या विश्वासार्हतेचे रक्षण करण्यासाठी त्यांनी “सर्व आवश्यक पावले” उचलली जातात. केंद्रांमध्ये प्रवेश देण्यापूर्वी उमेदवारांना स्थानिक पोलिसांकडून मानक  प्रोटोकॉल व्यतिरिक्त तपशीलवार तपासणी करण्यात येते. कोणत्याही प्रकारचा भंग होऊ नये म्हणून, प्रश्नपत्रिका आणि अन्सर शीट्स पूर्ण पोलीस बंदोबस्तात वाहून नेण्यात येतात. काही वेळा नियमांचा अतिरेक झाला की वाद उभा राहतो. भारतीय समाजात मुली कानातील कर्णफुले, बांगड्या, गळ्यात माळ, कपाळावर टिकली अशा पारंपरिक वेशभूषेत परिक्षा केंद्रावर जातात तेव्हा त्यांना वेगळाच अनुभव येतो. त्यांच्या अंगावरील सर्व स्त्रीसुलभ वस्तू काढून ठेवायला सांगितले जाते. मात्र, महिला सोशिक असल्याने त्यांनी वाद उभे केले नाहीत, हे देखील लक्षात घ्यायला हवे.