मोदींची नागपूर भेट म्हणजे सोशल इंजिनिअरिंग !

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी काल नागपूरला भेट दिली. मोदी यांचे राजकारण कदाचित वादग्रस्त असू शकते. परंतु, राजकारणात केली जाणारी सोशल इंजिनिअरिंग त्यांच्या इतकी प्रभावी अन्य कोणी करू शकले नाही. अर्थात, सोशल इंजिनिअरिंग चे श्रेय बहुजन समाज पक्षाच्या नेत्या मायावती यांना दिले जाते. परंतु, सोशल इंजिनिअरिंग चे खरी जनक काॅंग्रेसच! परंतु, मायावतींनी ते उघडपणे सांगून केले. मात्र , यात प्रभावी ठरले ते मोदीच! त्यामुळे, त्यांच्या नागपूर भेटीचा आशय समजून घेताना आपणांस त्यांचा हा व्यक्तिमत्व विशेष लक्षात घ्यावा लागेल. प्रतिक आणि विकास या महत्त्व असलेल्या कार्यक्रमांच्या मालिकेत ही भेट असल्याचे दिसते. दीक्षाभूमी आणि स्मृती मंदिर येथील त्यांच्या भेटी या त्यांच्या दौऱ्यात  प्रमुख बिंदू होते, जे सांस्कृतिक, ऐतिहासिक आणि राजकीय महत्त्व दर्शवितात. मोदींची दीक्षाभूमीला भेट ही भारतीय संविधानाचे शिल्पकार डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्याप्रती आदर व्यक्त करणारी होती, ज्यांनी १९५६ मध्ये या ठिकाणी लाखो अनुयायांसह बौद्ध धर्म स्वीकारला होता. सामाजिक न्याय, समानता आणि उपेक्षितांच्या सक्षमीकरणाचे प्रतीक म्हणून दीक्षाभूमीचे प्रचंड ऐतिहासिक आणि सामाजिक महत्त्व आहे. या स्थळाला भेट देऊन मोदींनी डॉ. आंबेडकरांच्या सांस्कृतिक वारसाला आदरांजली वाहिली. डॉ. आंबेडकरांनी मांडलेल्या घटनात्मक तत्त्वांशी जुळणाऱ्या या मूल्यांप्रती त्यांच्या सरकारच्या वचनबद्धतेवर यावेळी त्यांनी भर दिला. गुढी पाडव्याच्या म्हणजे हिंदू नववर्षाच्या पर्वावर असलेल्या या भेटीच्या वेळेने सांस्कृतिक आदानप्रदान झाले. पारंपारिक उत्सवांना समावेशकतेच्या संदेशासह अधोरेखित केले. आरएसएस संस्थापक केशव बळीराम हेडगेवार आणि एम.एस. गोळवलकर यांचे स्मृतिस्थळ असलेल्या स्मृती मंदिर ला भेट देणे हा एक ऐतिहासिक क्षण होता, कारण पंतप्रधान म्हणून मोदींचा हा पहिलाच दौरा होता. ही भेट आरएसएसच्या शताब्दी वर्षात आणि वर्षा प्रतिपदा  रोजी झाली. स्मृती भवन हे राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ आरएसएसचे श्रद्धास्थान आहे. ज्या संघटनेत मोदी स्वयंसेवक राहिलेले आहेत आणि राजकारणात येण्यापूर्वी ते आरएसएस प्रचारक होते. संघाचे प्रमुख मोहन भागवत यांच्यासोबत त्यांची उपस्थिती मोदी आणि संघ यांच्यातील वैचारिक आणि वैयक्तिक संबंधांतील तणाव निवळणारी वाटली. ज्यामुळे सांस्कृतिकदृष्ट्या मजबूत आणि आधुनिक भारताच्या त्यांच्या दृष्टिकोनावर संघटनेचा प्रभाव अधिक बळकट झाला. ही भेट राष्ट्रीय सेवेसाठी प्रेरणा म्हणून तयार करण्यात आली होती, जी संघाच्या नीतिमत्तेशी सुसंगत होती. या प्रतीकात्मक भेटींव्यतिरिक्त, मोदींच्या दौऱ्यात विकासात्मकतेवर भर होता. त्यांनी माधव नेत्रालय प्रीमियम सेंटरची पायाभरणी केली, एक नवीन नेत्ररोग आणि संशोधन सुविधा, जी आरोग्यसेवेच्या पायाभूत सुविधांकडे लक्ष देण्याचे संकेत देते. ऐतिहासिकदृष्ट्या महत्त्वाच्या स्थळांना श्रद्धांजली वाहणे आणि विकास प्रकल्प सुरू करणे या उपक्रमांचे संयोजन – सांस्कृतिक वारशाला समकालीन प्रगतीशी जोडण्याचा जाणीवपूर्वक प्रयत्न सूचित करते.  नागपूरसारख्या महत्त्वाच्या प्रदेशात राजकीय आणि वैचारिक संबंध मजबूत करते, जे बहुतेकदा आरएसएसचा बालेकिल्ला मानले जाते. थोडक्यात, मोदींनी डॉ. आंबेडकरांच्या सामाजिक न्यायाच्या वारशाचा सन्मान करण्यासाठी दीक्षाभूमीला भेट दिली आणि आरएसएस संस्थापकांना आदरांजली वाहण्यासाठी स्मृती भवनला भेट दिली. या भेटी हिंदू नववर्ष आणि आरएसएसच्या १०० व्या वर्षानिमित्त आयोजित केल्या गेल्या असल्या तरी मोदींनी यातूनही सामाजिक संदेश दिला.