पंचांनीच हरवायचे ठरवले तर जिंकणार कसे ?

मेलबोर्नमधील बॉक्सिंग डे कसोटीत ऑस्ट्रेलियाने भारताचा १८४ धावांनी पराभव केला आहे. विजयासाठी ३४० धावांच्या लक्ष्याचा पाठलाग करताना भारताचा दुसरा डाव १५५ धावांवर आटोपला. भारतीय संघाने आजच लक्ष्य गाठले होते, मात्र टीम इंडियाला तीन सत्रेही खेळता आली नाहीत आणि सर्व फलंदाज पॅव्हेलियनमध्ये परतले. तेरा वर्षांनंतर मेलबर्नमध्ये टीम इंडियाचा हा कसोटी पराभव आहे. यापूर्वी सन २०११ मध्ये भारतीय संघाचा पराभव झाला होता. या विजयासह ऑस्ट्रेलियाने चार कसोटी सामन्यांनंतर पाच सामन्यांच्या मालिकेत २-१ अशी आघाडी घेतली आहे. आता पाचवी आणि शेवटची कसोटी ३ जानेवारीपासून सिडनीत खेळवली जाणार आहे.
हा कसोटी सामना पहिल्या दिवसापासून शेवटच्या क्षणापर्यंत वादग्रस्त ठरला. या सामन्यात पुन्हा एकदा वादाला तोंड फुटले आहे. यशस्वी जयस्वालला चुकीचे बाद केल्यानंतर हा वाद झाला. यशस्वीने कमिन्सच्या बाउन्सरवर चकला आणि चेंडू यष्टीरक्षकाच्या हातात गेला. ऑस्ट्रेलियाच्या अपिलनंतर मैदानी पंचाने यशस्वीला नाबाद दिले आणि त्यानंतर यजमान संघाने रिव्ह्यू घेतला. थर्ड अंपायरने यशस्वीला आऊट दिले आणि इथेच वाद झाला. हा वाद झाला कारण रिव्ह्यूमध्ये जेव्हा चेंडू यशस्वीच्या बॅट आणि ग्लोव्हजजवळून गेला तेव्हा स्निको मीटरवर कोणतीही हालचाल झाली नाही. यानंतरही तिसऱ्या पंचाने मैदानावरील पंचाचा निर्णय बदलून यशस्वीला आऊट दिला. हा निर्णय पाहताच मैदानावर उपस्थित भारतीय प्रेक्षकांनी एकच गोंधळ घातला आणि गदारोळ सुरू केला. भारतीय प्रेक्षक ऑस्ट्रेलियाला ओवाळताना दिसले. यशस्वीचे शतक हुकले. त्याने ८४ धावा केल्या. पहिल्या डावातही दुर्देवीरित्या तो ८२ धावांवर धावबाद झाला आणि भारताची घसरगुंडी उडाली होती. तिसऱ्या पंचाचा निर्णय येताच सर्वांनाच आश्चर्याचा धक्का बसला. स्निको मीटरने काहीही दाखवले नाही म्हणून ते दिले जाईल अशी अपेक्षा कोणालाही नव्हती. समालोचन करत असलेले भारताचे माजी कर्णधार सुनील गावस्कर यांनाही या निर्णयाने आश्चर्य वाटले. यशस्वीला बाहेर पाहताच भारतीय चाहते संतप्त झाले आणि त्यांनी मैदानावर फसवणुकीचे फलक दाखवण्यास सुरुवात केली. याशिवाय त्यावर शेम -शेम( निषेध- निषेध ) असे लिहिलेले फलकही दाखविण्यात आले. मैदानावरील पंचही हे पाहून आश्चर्यचकित झाले. पहिल्या दिवशी कोहलीच्या किरकोळ चुकीचे मोठे भांडवल करून टिम इंडियाला दबावात आणण्याचे षडयंत्र सुरुवाती पासूनच नियोजित होते. भारत आणि ऑस्ट्रेलिया यांच्यातील मेलबर्न येथे सुरू असलेल्या बॉक्सिंग डे कसोटीत कर्णधार रोहित शर्मा दोन्ही डावात अपयशी ठरला. पहिल्या डावात तीन आणि दुसऱ्या डावात नऊ धावा करून तो बाद झाला. ३४० धावांच्या लक्ष्याचा पाठलाग करताना भारतीय संघाला चांगल्या सुरुवातीची गरज होती, पण हिटमॅनने त्याची विकेट आस्ट्रेलियाला सप्रेम भेट म्हणून दिली. या संपूर्ण मालिकेत त्याची कथा अशीच आहे. ॲडलेड आणि गाबामध्ये तो सहाव्या क्रमांकावर फलंदाजीला आला आणि फ्लॉप झाला. अशा परिस्थितीत त्याने ओपनिंगसाठी स्वत:ला प्रमोट केले, मात्र येथेही अपयश आले. मेलबर्नच्या दुसऱ्या डावात कमिन्सने त्याला स्लिपमध्ये मिचेल मार्शकडे झेलबाद केले. भारताच्या पहिल्या डावातही कमिन्सने त्याला दुसऱ्याच षटकात झेलबाद केले होते. त्यानंतर रोहित खराब शॉट खेळून बाद झाला. गेल्या तीन सामन्यात सलामी करणाऱ्या केएल राहुलला दोन्ही डावात तिसऱ्या क्रमांकावर पाठवण्यात आले. दोन्ही डावात कमिन्सने त्याला बाद केले. दुसऱ्या डावात कमिन्सने रोहित आणि राहुल या दोघांनाही एकाच षटकात बाद केले. डावाच्या सतराव्या षटकात कमिन्सने रोहितला पहिल्याच चेंडूवर बाद केल्यानंतर षटकाच्या शेवटच्या चेंडूवर राहुल स्लिपमध्ये ख्वाजाच्या हाती झेल देऊन झाला. राहुलला खातेही उघडता आले नाही. कमिन्सविरुद्ध रोहितचा रेकॉर्ड खूपच खराब राहिला आहे आणि या मालिकेत कमिन्सने हिटमॅनला खूप त्रास दिला. या दौऱ्यावर रोहितने कमिन्सचा चार डावात सामना केला आणि एकूण ४४ चेंडू खेळले. या काळात हिटमॅनला केवळ ११ धावा करता आल्या आणि चार वेळा तो बाद झाला. कमिन्सविरुद्ध रोहितची सरासरी तीनपेक्षा कमी आहे. जर आपण रोहितच्या कमिन्सविरुद्धच्या एकूण कसोटीतील कामगिरी बद्दल बोललो तर, रोहितने कमिन्सविरुद्ध एकूण १४ डाव खेळले आहेत आणि १३१ धावा केल्या आहेत. कमिन्सनेही रोहितला आठ वेळा बाद केले आहे. ऑस्ट्रेलियन कर्णधाराविरुद्ध भारतीय कर्णधाराची सरासरी १८ पेक्षा कमी आहे. एवढेच नाही तर कर्णधारांना बाद करण्याच्या बाबतीतही कमिन्स अव्वल स्थानी आला आहे. कांगारूंच्या कर्णधाराने कसोटीत सहाव्यांदा भारतीय कर्णधाराला बाद केले. या प्रकरणात त्याने रिची बेनॉड आणि इम्रान खान यांना मागे टाकले. बेनॉडने टेड डेक्सटरला पाच वेळा तर इम्रानने सुनील गावस्करला पाच वेळा बाद केले होते. मागील १५ कसोटी डावांमध्ये रोहितला केवळ १६४ धावाच करता आल्या आहेत. त्यात केवळ एका अर्धशतकाचा समावेश आहे. या कालावधीत, रोहितच्या ६, ५, २३, ८, २, ५२, ०, ८, १८, ११, ३, ६, १०, ३ (मेलबर्न कसोटीचा पहिला डाव) आणि (मेलबर्न कसोटीचा दुसरा डाव) धावा केल्या आहेत. रोहितने यावर्षी १४ कसोटी सामन्यांच्या २६ डावांमध्ये २४.७६ च्या सरासरीने ६१९ धावा केल्या. या काळात त्याने दोन शतके आणि दोन अर्धशतके झळकविली. पुन्हा एकदा रोहित स्वस्तात बाद झाल्यानंतर त्याच्या भविष्याबाबत अटकळ सुरू झाली आहे, तीही स्वाभाविक आहे. याआधी महान फलंदाज सुनील गावस्कर म्हणाले होते की, ‘हा त्याच्यासाठी कठीण काळ आहे. सिडनी कसोटीत दोन डाव शिल्लक आहेत. त्याने धावा केल्या नाहीत तर प्रश्न उपस्थित होतील. आता रोहित कसोटी क्रिकेटमधून निवृत्ती कधी घेणार, असे प्रश्न उपस्थित केले जात आहेत. राष्ट्रीय निवड समितीचे अध्यक्ष अजित आगरकर मेलबर्नमध्ये असून भारतीय संघ बदलाच्या टप्प्यातून जात असल्याने या दोघांनी भविष्याविषयी चर्चा केली असण्याची शक्यता आहे. एक तर तो फॉर्मात नाही आणि स्थिर वाटणाऱ्या सुरुवातीच्या जोडीत बदल केल्याने संघाचा समतोलही बिघडला आहे. वर्ल्ड टेस्ट चॅम्पियनशिप फायनलसाठी भारत पात्र ठरू शकला नाही तर सिडनी ही त्याच्या कारकिर्दीतील शेवटची कसोटी असेल, अशी अटकळ बांधली जात आहे.तथापि, रोहित स्वतःला संघासाठी सिडनी कसोटीतून बाहेर ठेवेल आणि केएल राहुलला पुन्हा एकदा यशस्वी जयस्वालसह डावाची सलामी देईल का ? हा मोठा प्रश्न आहे. चॅम्पियन्स ट्रॉफी सात आठवड्यांनंतर खेळवली जाणार आहे आणि रोहितचा वनडेमध्ये एकही सामना नाही. त्याच्या सध्याच्या खराब फॉर्ममुळे त्याचे मनोबल कमी झाले असेल, पण कसोटीची जबाबदारी काढून टाकल्यास तो मुक्तपणे खेळू शकेल. कर्णधार म्हणूनही त्याने आतापर्यंत या मालिकेत फारशी छाप पाडलेली नाही. तर याच्या अगदी उलट भारताचा स्टार गोलंदाज जसप्रित बुमराहाची कामगिरी आहे. त्याने नॅथन लायनचा त्रिफळा उडवत ऑस्ट्रेलियाचा दुसरा डाव संपवला. या विकेटसह बुमराहने कसोटीत तेराव्यांदा एका डावात पाच विकेट्स घेतल्या. मेलबोर्नमधील बॉक्सिंग डे कसोटीत त्याने पुन्हा एकदा कहर केला आणि या मैदानावरील त्याची आकडेवारी उत्कृष्ट आहे. त्याच वेळी, बुमराह यावर्षी कसोटीतील सर्वात यशस्वी गोलंदाज आहे. लियॉन (४१) व्यतिरिक्त बुमराहने सॅम कॉन्स्टास (८), ट्रॅव्हिस हेड (१), मिचेल मार्श (०) आणि ॲलेक्स कॅरी (२) यांना ऑस्ट्रेलियाच्या दुसऱ्या डावात बाद केले. पहिल्या डावात बुमराहने २८.४ षटकांत ९९ धावा देऊन चार विकेट घेतल्या, तर दुसऱ्या डावात २४.४ षटके टाकून ५७ धावांत पाच बळी घेतले. बुमराहने या कसोटीत २०० बळीही पूर्ण केले होते. सध्या त्याच्या नावावर ४४ कसोटीत २०३ बळी आहेत. या काळात त्याची गोलंदाजीची सरासरी १९.४३ आणि स्ट्राईक रेट ४२.२२ होता. २७ धावांत सहा बळी ही त्याची सर्वोत्तम गोलंदाजी आहे. तसेच बुमराह ग् हा भारताकडून कसोटीत जलद २०० विकेट्स पूर्ण करणारा दुसरा गोलंदाज आहे. त्याच्या पुढे रविचंद्रन अश्विन आहे, त्याने ३७ कसोटीत हा कारनामा केला होता. मेलबोर्नमधील बॉक्सिंग डे कसोटीत बुमराहची आकडेवारी उत्कृष्ट ठरली आहे. आतापर्यंत बॉक्सिंग डे कसोटीत त्याने तीन सामन्यांमध्ये १४.६६ च्या सरासरीने आणि ३२.७ च्या स्ट्राइक रेटने २४ बळी घेतले आहेत. ३३ धावांत सहा बळी ही त्याची कसोटीतील सर्वोत्तम गोलंदाजी आहे, जी त्याने या मैदानावरील पहिल्या बॉक्सिंग डे कसोटीत मिळवली. बॉर्डर गावस्कर ट्रॉफीमध्ये मेलबोर्नमधील बॉक्सिंग डे कसोटीत भारतासाठी सर्वाधिक बळी घेणारा गोलंदाजही तो आहे. बुमराहानंतर अनिल कुंबळे येतो. कुंबळेने बॉर्डर गावस्कर ट्रॉफीमध्ये मेलबर्नमध्ये बॉक्सिंग डे टेस्टमध्ये पंधरा विकेट घेतल्या होत्या. या वर्षी म्हणजेच २०२४ मध्ये बुमराहने १३ कसोटींमध्ये १४.९२ च्या सरासरीने आणि ३०.१ च्या स्ट्राईक रेटने ७१ विकेट घेतल्या. या काळात त्याचा इकॉनॉमी रेट २.९६ राहिला आहे. यावर्षी कसोटीत सर्वाधिक विकेट घेणारा तो गोलंदाज आहे. त्याच्या आजूबाजूला कोणी नाही. इंग्लंडचा गस ऍटकिन्सन ५२ विकेट्ससह दुसऱ्या स्थानावर आहे. त्याचबरोबर इंग्लंडचा शोएब बशीर ४९ विकेट्ससह तिसऱ्या स्थानावर आहे. आतापर्यंत, कसोटी क्रिकेटमध्ये असे १०७ वेळा घडले आहे जेव्हा एका कॅलेंडर वर्षात गोलंदाजाने ५० पेक्षा अधिक बळी घेतले आहेत. यामध्ये बुमराहाची सरासरी सर्वोत्कृष्ट आणि स्ट्राइक रेट दुसऱ्या क्रमांकावर आहे.

लेखक : –
डॉ.दत्ता विघावे
क्रिकेट समिक्षक