वसुधैव कुटुंबकम

जग हे एकच आहे, यात विश्‍वात्मक व्यापकता सामावली आहे. आपण आता जग ग्लोबल झाल्याचे सांगून जग हेच एक कुटुंब झाल्याचे मानत असलो, तरी आताही देश, खंड, राज्य, वंश, जात, धर्माच्या भिंती अनेकदा उभ्या राहतात. त्यातून पहिले माझे, नंतर माझ्या कुटुंबाचे, नंतर नातेवाइक, गाव, तालुका, जिल्हा, राज्य, देश, खंड आणि नंतर विश्‍वाच्या कल्याणाची कल्पना सुचते; परंतु संत ज्ञानेश्‍वरांनी फार बाराव्या शतकात हे विश्‍वचि माझे घर ही संकल्पना मांडली आणि त्यांनी स्वतःसाठी काही मागितले नाही, तर विश्‍वाचे कल्याण मागितले. भारतीय संस्कृतीत वसुधैव कुटुंबकम ही संकल्पना फार पूर्वीपासून आहे. त्याचा अर्थ जग हेच एक कुटुंब मानून त्याच्या कल्याणाची प्रार्थना केली जाते. जगात आताही ’वर्ल्ड फॅमिली डे’साजरा केला जातो. जगावर जेव्हा संकट येते, तेव्हा सर्वांनीच ते दूर करणयाचा प्रयत्न केला पाहिजे. एकाने केला आणि दुसर्‍याने केला नाही, तर संकटावर  मात करता येत नाही. माझे हित संकुचित कल्पना बाजूला ठेवून जगाचे हित ही व्यापक कल्पना अंगीकारावी लागते. 

भारतात गेल्या दोन महिन्यांपासून कोरोनाच्या रुग्णसंख्येत मोठ्या संख्येने वाढ होऊ लागली आहे. या पार्श्‍वभूमीवर देशात ऑक्सिजन, रेमडेसिव्हिर, लस यांचा तुटवडा जाणवत असताना जगातील अनेक देशांनी भारतासाठी मदतीचा हात पुढे केला आहे. भारतानेही सुरुवातीच्या काळात जगाला लस पुरविली. अमेरिकेला काही औषधे पुरविली. कोरोनाचे संकट हे विश्‍वव्यापी आहे. अशा संकटात शत्रुत्वाच्या भिंती उद्ध्वस्त होऊन माणुसकीच्या भिंती उभ्या राहिल्या पाहिजेत. आता माणुसकीच्या भिंती अनेक ठिकाणी उभ्या राहत असल्या, तरी त्यांनाही विश्‍वव्यापकता द्यायला हवी. त्सुनामी, भूकंप, नैसर्गिक वादळाच्या काळात जगभरातून मदत केली जात असते. तशीच मदत आता कोरोनाच्या काळात अमेरिका, फ्रान्स, ऑस्ट्रेलिया, चीन, पाकिस्तान, सिंगापूर, संयुक्त अरब अमिराती या देशांनी आत्तापर्यंत भारताला मदत करण्याचे धोरण जाहीर केले असून त्यासाठी सक्रिय पुढाकार घेतला आहे. त्यामुळे भारताला कोरोनाविरोधातलं युद्ध लढण्यासाठी बळ मिळेल. कोरोनाची दुसरी लाट आल्यानंतर भारताला मदत करण्याची आश्‍वाासने विविध देशांच्या नेत्यांनी दिली असून भारतीय अमेरिकी लोकांच्या वाढत्या दबावानंतर अमेरिकेनेही सर्वतोपरी मदत करण्याची तयारी दर्शवली आहे. त्याआधी अमेरिकेच्या गरजा भागल्याशिवाय कुठलीही मदत देता येणार नाही अशी भूमिका अमेरिकेने लसीसाठी लागणार्‍या कच्च्या मालाचा पुरवठा करण्याबाबतच्या मागणीवर घेतली होती. भारतात गेल्या चार दिवसांत दैनंदिन रुग्णवाढ ही तीन लाखांहून अधिक झाल्याने जगभरात तो चिंतेचा विषय झाला आहे. रविवारी तर साडेतीन लाखांहून अधिक रुग्णसंख्या झाली आणि मृत्यूही 2900 च्या उंबरठ्यावर आहेत. पुढचे तीन आठवडे तर अतिशय चिंतेचे आहेत. रुग्णसंख्येचा विस्फोट आणि दररोज पाच हजारांहून अधिक मृत्यू होण्याची भीती आहे. अनेक राज्यांत प्राणवायूच्या कमतरतेमुळे लोकांचे हकनाक बळी गेले आहेत. अमेरिकेचे राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार जेक सुलीवान यांनी ट्विटरवर भारतातील स्थितीबाबत चिंता व्यक्त केली असून कोरोना उद्रेकानंतर भारताला आवश्यक ती सर्व मदत आम्ही देऊ असे म्हटले आहे. अमेरिकेचे परराष्ट्र मंत्री अँटनी ब्लिंकन यांनी अशाच भावना व्यक्त केल्या असून भारत हा आमचा भागीदार देश असल्याचे सांगून भारताला आवश्यक ती सर्व मदत देण्याचे आश्‍वाासन दिले आहे. भारतीय अमेरिकी काँग्रेस सदस्य राजा कृष्णमूर्ती यांनी अमेरिकेचे अध्यक्ष जो बायडेन यांची भेट घेऊन ऑक्सफर्डच्या अ‍ॅसस्ट्राझेनेका लसीच्या मात्रा भारतासाठी पाठवण्याची विनंती केली. अमेरिकेत सध्या अ‍ॅसस्ट्राझेनेका लसीच्या चार कोटी मात्रा पडून आहेत. त्याचा वापरच होणार नाही, तर त्या भारताला देण्यात याव्यात असे त्यांनी सांगितले. भारताला मदत करण्याची तयारी दर्शवणार्‍यात फ्रान्स, युरोपीय समुदाय व ऑस्ट्रेलिया यांचा समावेश आहे. भारतीय लोकांच्या आम्ही पाठीशी आहोत, हा देश कोविडची दुसरी लाट झेलत असताना या लढ्यात भारताला आमचा पाठिंबा आहे असे फ्रान्सचे अध्यक्ष इमॅन्युअल मॅक्रॉन यांनी म्हटले आहे. युरोपीय मंडळाचे अध्यक्ष चार्लस मिशेल यांनी युरोपीय समुदाय एकजुटीने भारतीय लोकांच्या पाठीशी आहे, अशी ग्वाही दिली आहे. ही केवळ भारताची एकट्याची लढाई नसून संयुक्त लढाई आहे. आठ मे रोजी भारत व युरोपीय समुदायाची बैठक होत असून त्यावेळी यावर चर्चा होईलच; पण त्याआधी आम्ही मदत देण्यासही तयार आहोत, असे त्यांनी सांगितले. वर्षभर लडाखमध्ये ज्या चीनने सैन्य घुसविले, त्या चीननेच आता भारताला मदत करण्याची तयारी दाखविली आहे. पाकिस्तानचे पंतप्रधान इम्रान खान यांनीही भारतातील परिस्थितीबाबत सहवेदना व्यक्त केली असून या आव्हानाशी जागतिक पातळीवर सामना करण्याची गरज असल्याचे म्हटले आहे. सिंगापूरने चार क्रायोजेनिक प्राणवायू टाक्या पाठवल्या असून संयुक्त अरब अमिरातीही भारतीय दूतावासाच्या मदतीने प्राणवायूच्या टाक्या पाठवण्याच्या विचारात आहे. युरोपीय समुदाय व रशिया यांनी प्राणवायू संबंधित व इतर औषधांची मदत भारताला देण्याचे ठरवले आहे. स्वीडिश हवामान कार्यकर्ती ग्रेटा थुनबर्ग हिने म्हटले आहे, की जागतिक समुदायाने ताबडतोब पुढे येऊन भारताला मदत करावी. सौदी अरेबियाने 80 टन प्राणवायू भारताला पाठवला असून अदानी समूह व लिंडे कंपनी यांच्या सहकार्यातून हा प्राणवायू भारतात येणार आहे. ऑस्ट्रेलियाच्या परराष्ट्र मंत्री मॅरिसे पायने यांनीही भारताबाबत सहवेदना व्यक्त केली असून भारताने आम्हाला लसी पुरवून मोठे औदार्य दाखवले होते, आता भारतात दुसरी लाट आली असताना आम्ही त्या देशाला मदत करण्यास तयार आहोत असे त्यांनी स्पष्ट केले.